Every process of life is the same.
No difference.
The raw fruit will only be confirmed,
such a person is raw in understanding, age, thinking and behavior.
Footprint on the sandy trail
I had to find my own way in every sphere of life. The paved path never worked for me.
If you want to go to Vancouver or Los Angeles: only freeway no 5 will work. When I have to walk on the path of happiness or bliss, I always have to make my raw path.
Whenever I see passengers going on a paved road, they always walk, but never reach the destination. I did not have the patience or time like them. The destination was important to me, so I had to make my own way, which I could walk on. My little crooked steps enjoyed the prick and the joy of crossing paths and learned by creating my own experience.
Nature supports the raw path in the same way as it supports the paved path. Although no one was with me, I had both visual and nature support.
Strong intentions, deep trust, beautiful thinking, deep aspirations became my partner and walked with me.
Today my stubborn and 'idiotic and innocent' nature made me meet - with joy, with happiness, with peace, with freedom, with love, with emptiness, with emptiness, with religion, with the world and with me.
When I looked carefully at the path today, what was the rawness there?
So that rawness: my worries, my stress, my helplessness, my guts, my pain.
When my raw path gave me the destination, it became a firm path on its own. At every step, I asked myself questions and finally I also asked myself that-
"Was this the raw way or was this the way for your questions?"
I patiently told myself that if you did not like to stop, then this was the path you would have to walk.
When I see the celebration of the destination today, 'I am who I am', who is standing on the first step of the path - that 'I' who has crossed the path and 'who I am today', I am that I am, whom I have seen standing for some time in some era. Whence this 'I' has to take another step for own-self after ages.
Today, I have come across the path, I see that my 'I' was waiting for my step. Due to this, my journey to that 'I' was stopped. Today my 'I' who is in the captivity of the era, will be free today and will move forward. In my age, the standing 'I' has to make me cross this rough path and walk on a paved path own-self. Only this strength of mine will make her the paved path.
I see that on the one hand I have a long journey of 50 years and on the other I have only a moment's delicate experience. I, who is standing in the middle of these two, living this mysterious nature of life, I see how deep the paved path was in my raw path.
Today I realized that-
There was so much pain in my ignorance that this pain itself made its way to me and brought me to the place from where I will get the understanding and reality of right and real life.
***---***
जीवन की हर प्रकिर्या एक जैसी ही है।
कोई भी फर्क नहीं।
कच्चा फल ही पक्केगा ,
ऐसे ही व्यक्ति समझ, उम्र, सोच और व्यवहार में कच्चा होता ही है।
कच्ची राह के राही
मुझे जीवन के हर क्षेत्र में अपना खुद का रास्ता ही खोजना था। पक्की राह ने कभी मेरे लिए काम नहीं किया।
Vancouver या Los Angeles को जाना हो तो: freeway no 5 ही काम करेगा। जब मुझे खुशी या आनंद के रास्ते पर चलना होता है, तो मुझे हमेशा अपना कच्चा रास्ता बनाना पड़ता है।
जब भी मैं पक्की राह पर जाने वाले यात्रियों को देखती हूं, तो वे हमेशा चलते हैं, लेकिन गंतव्य तक कभी नहीं पहुंचते। मेरे पास उनके जैसा धैर्य या समय नहीं था। मंजिल मेरे लिए महत्वपूर्ण थी, इसलिए मुझे अपना रास्ता खुद बनाना था, जिस पर मैं चल सकूं। मेरे छोटे छोटे कुटिल कदमों ने चुभन को और पथों को पार करने की खुशी का मज़ा लिया और खुद का अनुभव बना कर सीख ली।
प्रकृति उसी तरह से ही कच्ची राह का समर्थन करती है जैसे वह पक्की राह का समर्थन करती है। हालांकि कोई भी मेरे साथ नहीं था, मेरे पास दृश्य और प्रकृति दोनों का साथ था।
मजबूत इरादे, गहरा भरोसा, खूबसूरत सोच, गहरी आकांक्षाएं मेरे साथी बन गए और मेरे साथ चले।
आज मेरे जिद्दी और कमला स्वभाव ने भीमेरी मुलाकात - खुशी के साथ, सुख के साथ, शांति के साथ, स्वतंत्रता के साथ, प्यार के साथ, शून्यता के साथ, ख़ालीपन के साथ, धर्म के साथ, दुनिया के साथ और मेरे साथ करवाई।
जब आज मैंने राह को ध्यान से देखा कि वहां पर कच्चापन क्या था?
तो वो कच्चापन : मेरी चिंताएँ, मेरा तनाव, मेरी लाचारी, मेरा घूटन, मेरा दर्द था।
जब मेरी कच्ची राह ने मुझे मंजिल दी, तो यह अपने आप ही एक पक्की राह बन गई। हर कदम पर मैंने खुद को सवाल ही सवाल किये और आखिरकार मैंने खुद से यह सवाल भी किया था कि-
'क्या यह कच्ची राह थी या यह राह तेरे सवालों की राह थी ?'
मैं धैर्य से खुद से कहा कि अगर आप को रुकना पसंद नहीं था तो यही वह राह थी जिस पर आप को चलना ही पड़ेगा।
जब मैं आज गंतव्य के उत्सव को देखती हूं, तो 'मैं वह हूं जो मैं हूं' जो राह के पहले कदम पर ही खड़ी हूँ - वो 'मैं' जिस ने राह को पार किया है और 'जो मैं आज हूँ', मैं वो हूँ, जिस को मैं बहुत वक़्त से, किसी युग में खड़ा देखती हूँ। जहां से मेरी इस 'मैं' ने आज युगों बाद खुद के लिए एक ओर कदम लेना है।
आज जिस राह को मैं पार कर के आई हूँ , मैं देख रही हूँ कि मेरे इस कदम का इंतज़ार ही मेरी युगो वाली 'मैं' कर रही थी। इस के कारण ही मेरी उस 'मैं' की यात्रा रुकी हुई थी। आज मेरी वो 'मैं' जो युग की क़ैद में है, आज आज़ाद हो के फिर आगे बढ़ेगी। मेरी युग में खड़ी 'मैं' ने मेरे को इस कच्ची राह को पार करवा के ही खुद पक्की राह पर चलना है। मेरी यह मज़बूती ही उस की पक्की राह की दलेरी बनेगी।
मैं देख रही हूं कि एक तरफ मेरे पास 50 साल की लंबी यात्रा का अनुभव है और दूसरी तरफ केवल एक पल का नाज़ुक अनुभव है। मैं, जो इन दोनों के बीच में खड़ी हूं, जीवन के इस रहसयमई स्वभाव को जी रही हूँ , मैं देख रही हूँ कि मेरी कच्ची राह में कितनी गहरी पक्की राह समाई हुई थी।
आज मैंने अनुभव किया कि-
मेरी अज्ञानता में इतना दर्द था कि मेरे इस दर्द ने खुद ही खुद को अपनी राह बनाया और मुझे को उस जगह पर लाया, जहां से मुझे सही और असली जीवन की समझ और असलियत की प्राप्ति होगी।
***---***
ਜੀਵਨ ਦੀ ਹਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,
ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕੱਚਾ ਫਲ ਹੀ ਪੱਕਦਾ ਹੈ।
ਇੰਝ ਹੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਮਝ, ਸੋਚ, ਭਾਵ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ ਕੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,
ਜੋ ਫਿਰ ਪੱਕਦਾ ਹੈ।
ਕੱਚੀਆਂ ਰਾਹਾਂ ਦੀ ਕੱਚੀ ਪੈੜ
ਮੈਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਖੁਦ ਦੀ ਹੀ ਰਾਹ ਭਾਲਣੀ ਪਈ। ਬਣੀ ਹੋਈ ਪੱਕੀ ਰਾਹ ਕਦੇ ਵੀ ਮੇਰੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਆਈ।
vancouver ਜਾਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ Los Angeles: freeway No 5 ਹੀ ਕੰਮ ਆ ਜਾਏਗਾ। ਜਦ ਮੈਂ ਖੁਸ਼ੀ ਜਾਂ ਸੁੱਖ ਦੀ ਰਾਹ ਉਪਰ ਤੁਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਸਦਾ ਖੁਦ ਦੀ ਹੀ ਕੱਚੀ ਪਗਡੰਡੀ ਬਣਾਨੀ ਪਈ।
ਬਣੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਰਾਹਾਂ ਦੇ ਉਪਰ ਜਾਂਦੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ,ਜਦ ਵੀ ਮੈਂ ਤੱਕਦੀ, ਉਹ ਸਦਾ ਤੁਰਦੇ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਪਰ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੇ ਕਦੇ ਪਹੁੰਚਦੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖੇ। ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾ ਹੀ ਸਬਰ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਵਕ਼ਤ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਲਈ ਮੰਜ਼ਿਲ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ, ਸੋ ਮੈਨੂੰ ਖੁਦ ਹੀ ਇੱਕ ਪਗਡੰਡੀ ਬਨਾਨੀ ਪਈ, ਜਿਸ ਤੇ ਮੈਂ ਚਲ ਸਕਾਂ। ਮੇਰੇ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ, ਟੇਢੇ -ਮੇਢੇ ਕਦਮਾਂ ਨੇ ਚੁਭਣ ਵੀ ਝੱਲੀ ਅਤੇ ਰਾਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਆਨੰਦ ਵੀ ਲੈਂਦੀ ਗਈ।
ਕੱਚੀਆਂ ਰਾਹਾਂ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਥ ਦਿੰਦੀ ਹੈ , ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਕੀ ਰਾਹ ਦੇ ਉਪਰ ਸਾਥ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਜ਼ਾਰੇ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਸਾਥੀ ਸੀ।
ਪੱਕੇ ਇਰਾਦੇ, ਗਹਿਰੇ ਭਰੋਸੇ , ਸੁੰਦਰ ਸੋਚ, ਗਹਿਰੀ ਉਮੰਗ ਅੱਜ ਮੇਰੇ ਸਾਥੀ ਬਣ ਕੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਚਲ ਪਏ।
ਅੱਜ ਮੇਰੇ ਜ਼ਿੱਦੀ ਤੇ ਕਮਲੇ-ਰਮਲੇ ਸੁਭਾਵ ਨੇ ਵੀ ਮੇਰੀ ਮੁਲਾਕਾਤ - ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ, ਸੁਖ ਨਾਲ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਾਲ, ਪਿਆਰ ਨਾਲ, ਖਾਲੀਪਨ ਨਾਲ, ਚੁੱਪ ਨਾਲ, ਧਰਮ ਨਾਲ, ਸੰਸਾਰ ਨਾਲ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕਰਵਾਈ।
ਜਦ ਮੈਂ ਗੌਰ ਨਾਲ ਤੱਕਿਆ ਰਾਹ ਨੂੰ, ਤੇ ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਇਹ ਕਚਾਪਨ ਕੀ ਸੀ ?
ਮੇਰਾ ਫਿਕਰ , ਮੇਰਾ ਤਨਾਵ, ਮੇਰੀ ਲਾਚਾਰੀ, ਮੇਰੀ ਘੁੱਟਨ, ਮੇਰਾ ਦਰਦ।
ਮੇਰੀ ਕੱਚੀ ਰਾਹ ਨੇ ਜਦ ਮੈਨੂੰ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਖੁਦ ਬ ਖੁਦ ਪੱਕੀ ਰਾਹ ਬਣ ਗਈ। ਹਰ ਕਦਮ ਉਪਰ ਮੈਂ ਖੁਦ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਤੇ ਸਵਾਲ ਕਰਦੀ ਗਈ ਤਾਂ ਆਖਿਰ ਨੂੰ ਮੈਂ ਖੁਦ ਨੂੰ ਇਹ ਸਵਾਲ ਵੀ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ-
'ਇਹ ਰਾਹ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸੀ ਜਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ?'
ਮੈਂ ਖੁਦ ਨੂੰ ਹੀ ਧੀਰਜ ਦਿੰਦੀ ਕਿ ਰੁਕਣਾ ਤੈਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤਾਂ ਇਹੀ ਰਾਹ ਤੇ ਚੱਲਣਾ ਪੈਣਾ ਸੀ।
ਅੱਜ ਜਦ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਨੂੰ ਤੱਕਦੀ ਹਾਂ ਤਾਂ 'ਮੈਂ ਜੋ ਮੈਂ ਸੀ', ਉਹ ਉਸ ਰਾਹ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕਦਮ ਉਪਰ ਹੀ ਖੜੀ ਹੈ -ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਆਈਂ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜੋ 'ਮੈਂ ਅੱਜ ਹਾਂ', ਇਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਵਕਤਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਯੁਗ ਵਿਚ ਖੜਾ ਤੱਕਦੀ ਹਾਂ ਜਿਥੋਂ ਤੇ ਅੱਜ ਇਸ 'ਮੈਂ' ਨੇ ਖੁਦ ਦਾ ਅਗਲਾ ਕਦਮ ਲੈਣਾ ਹੈ।
ਮੈਂ ਜੋ ਰਾਹ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਆਈ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਦੇਖਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਮੇਰੇ ਇਸ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਦਮ ਦੇ ਕਾਰਣ ਹੀ ਮੇਰੀ ਇਹ (ਯੁਗਾਂ ਵਾਲੀ ) ਯਾਤਰਾ ਰੁਕੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੇ ਅੱਜ ਤੋਂ ਮੇਰੀ ਇਸ ' ਮੈਂ' ਨੇ ਚਲਣਾ ਹੈ, ਜੋ ਯੁਗਾਂ ਵਿਚ ਖੜੀ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਕੱਚੀ ਰਾਹ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਵਾ ਕੇ, ਖੁਦ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਪੱਕੀ ਰਾਹ ਦਾ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਬਣਾਣਾ ਲੋਚਦੀ ਸੀ।
ਮੈਂ ਦੇਖਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਇੱਕ ਤਰਫ਼ ਮੇਰੇ 50 ਸਾਲ ਦਾ ਲੰਬਾ ਅਰਸਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ਼ ਸਿਰਫ ਪਲ ਦਾ ਇੱਕ ਨਿਮਾਣਾ ਝੌਂਕਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਜੋ ਮੇਰੀ ਹੀ ਮੈਂ ਦੇ ਅੱਧ-ਵਿਚਕਾਰ ਖੜੀ ਹਾਂ- ਜੀਵਨ ਦੇ ਇਸ ਰਹਾਸਇਆ ਨੂੰ ਹੰਢਾ ਰਹੀ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਦੇਖਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਮੇਰੀ ਕੱਚੀ ਰਾਹ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਗਹਿਰਾ ਪੱਕਾ ਰਾਹ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਸੀ।
ਮੇਰੀ ਬੇਸਮਝੀ ਵਿਚ ਇਹਨਾਂ ਦਰਦ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਖੁਦ ਨੂੰ ਹੀ ਰਾਸਤਾ ਬਣਾ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਲੈ ਆਂਦਾ ਕਿ ਜਿਥੋਂ ਮੈਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸਹੀ ਅਤੇ ਅਸਲੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕੂੰ।